دستگاه ایکس ری (x ray) – انواع | کاربرد | مزایا
دستگاه های ایکس ری به عنوان ابزاری برای بازرسی سوژههای مختلف به کار میروند و کاربردهای متنوعی از جمله پزشکی، بازرسی و امنیتی دارند. در این سایت انواع دستگاه x ray برای بازرسی بار (ساک، کیف، چمدان، پالت و …) به شما معرفی میشود. این تجهیزات در امکان مختلف از جمله ادارات دولتی، فرودگاه، گمرک، ادارات پست، مبادی مرزی و شرکتهای خصوصی کاربرد دارند.
دستگاه ایکس ری چیست ؟
دستگاه x ray شبیه یک تونل و یک تسمه نقاله است که چمدان را از طریق تونل حرکت میدهد. در داخل تونل ، چمدانها و بار مسافرین با اشعه ایکس اسکن می شودن. اشعه ایکس در مواد مختلف به میزان متفاوتی نفوذ میکند و از طریق آن میتوان اشیاء داخل چمدان را تا حدودی تشخیص داد.
این دستگاه با یک لوله مخصوص که با سرب پوشانده شده است، اشعه ایکس تولید میکند. در پوشش سربی یک شکاف باریک به عرض یک سانتیمتر وجود دارد که از طریق آن اشعه ایکس به داخل تونل هدایت میشود. تسمه نقاله هر یک از اثاثیه را از طریق پرتو اشعه ایکس حمل میکند و در طرف مقابل تونل، یک آشکارساز میزان تشعشعی را که به آیتم اسکن شده نفوذ کرده است اندازه گیری میکند. مواد متراکم مانند سرب بیشترین تابش را جذب می کنند و جلوی پیشرفت اشعه ایکس را می گیرند.
بر اساس میزان تشعشعی که از چمدان عبور کرده است، یک تصویر از محتویات آن ایجاد شده و بر روی مانیتور کنار دستگاه ایکس ری قابل مشاهده است.
دستگاه ایکس ری 30*50
- سایز دهانه ورودی : 50cm*30cm
- ابعاد دستگاه : 1190mm*838mm*720mm
- وزن : 228kg
- وزن بار مجاز : حداکثر 120kg
- ولتاژ : تا 100 کیلو ولت
- برق : 220 الی 230 ولت – 50Hz
- توان : 1KW
- سرعت تسمه نقاله : 0.22m/s
- ارتفاع کانوایر : 220mm
- تعداد مولد ایکس ری : 1 واحد
- تصویر برداری 4 رنگ
دستگاه ایکس ری 40*60
- سایز دهانه ورودی : 60cm*40cm
- ابعاد دستگاه : 1980mm*1300mm*850mm
- وزن : 520kg
- وزن بار مجاز : حداکثر 120kg
- ولتاژ : تا 160 کیلو ولت
- برق : 220 الی 230 ولت – 50Hz
- توان : 1KW
- سرعت تسمه نقاله : 0.22m/s
- ارتفاع کانوایر : 650mm
- تعداد مولد ایکس ری : 1 واحد
- تصویر برداری 4 رنگ
دستگاه ایکس ری 55*75
- سایز دهانه ورودی : 75cm*55cm
- ابعاد دستگاه : 2100mm*1518mm*1000mm
- وزن : 628kg
- وزن بار مجاز : حداکثر 120kg
- ولتاژ : تا 160 کیلو ولت
- برق : 220 الی 230 ولت – 50Hz
- توان : 1KW
- سرعت تسمه نقاله : 0.22m/s
- ارتفاع کانوایر : 722mm
- تعداد مولد ایکس ری : 1 واحد
- تصویر برداری 4 رنگ
دستگاه ایکس ری 85*85
- سایز دهانه ورودی : 85cm*85cm
- ابعاد دستگاه : 2380mm*1700mm*1100mm
- وزن : 900kg
- وزن بار مجاز : حداکثر 200kg
- ولتاژ : تا 160 کیلو ولت
- برق : 220 الی 230 ولت – 50Hz
- توان : 1.5KW
- سرعت تسمه نقاله : 0.22m/s
- ارتفاع کانوایر : 335mm
- تعداد مولد ایکس ری : 1 واحد
- تصویر برداری 4 رنگ
اجزای دستگاه ایکس ری xray
مهمترین اجزای تشکیل دهنده دستگاه x ray عبارتند از :
- تونل و نوار نقاله: بخشی که بار (بسته، چمدان و …) بر روی آن قرار داده شده و با عبوز از آن توسط تابش اشعه X بطور کامل اسکن میشود.
- رولر: شامل غلتکهایی است که در ابتدا و انتهای تونل دستگاه اشعه x قرار میگیرد، تا بار مسافرین به راحتی وارد تونل تصویر برداری شده و از آن خارج گردد.
- ژنراتور ایکس ری: ژنراتور ایکسری کار تابش اشعه ایکس به داخل تونل را بر عهده دارند. پرتو تابشی ژنراتور به دو شکل رو به بالا و با زاویه 90 درجه به لوازم داخل تونل تابانده میشوند. قدرت پرتوهای تابشی در دستگاههای ایکس ری کوچک بین 140 تا 180 کیلو وات و در دستگاههای بزرگتر مانند دستگاه های ایکس ر خودرویی به 320 کیلو وات میرسد.
- سنسورهای آشکارساز: این بخش از تعدادی دیود برای اندازهگیری و محاسبه سطوح بالا و پایین انرژی تابشی استفاده میکند.
- سنسورهای نوری: حسگرهای نوری در ابتدا و انتهای تونل تصویر برداری نصب شده و با امواج مادون قرمز کار میکنند. این حسگرها ورود اشیاء به داخل تونل را تشخیص داده و سیگنالی به کنترلر ارسال کرده و موجب تابش اشعه X میشوند.
- سیستم تصویربرداری و پردازش تصاویر: سیستم تصویربرداری انواع مختلفی دارد. تصویربرداری از بالا به پایین، تصویربرداری از کنار، تصویربرداری افقی و تصویربرداری دوجهته.
- نمایشگر یا مانیتور برای مشاهده خروجی تصویر پردازش شده.
انواع دستگاه ایکس ری
بر اساس نوع کاربرد، مدلهای متفاوتی از دستگاه X Ray تولید میشود که مهمترین آنها عبارتند از :
- دستگاه ایکس ری دستی یا پرتابل
- ایکس ری چمدانی که با نام دستگاه ایکس ری فروگاهی نیز شناخته میشود.
- ایکس ری خودرویی در مرزها و گمرکات برای اسکن انواع خودروی سبک و کامیونتها مورد استفاده قرار میگیرد.
- دستگاه ایکس ری مواد غذایی: مورد استفاده در صنایع غذایی جهت تشخیص انواع سنگ، شیشه، فلزات و … در مواد غذایی تولید شده و بسته بندی شده
- ایکس ری انسانی (اسکن انسان و حیوانات) : برای کاربردهای ایمنی، امنیتی و سلامت استفاده میشود.
- دستگاه ایکس ری کانتینری – گمرکی: برای بازرسی کانتینرها در بنادر و گمرکات مورد استفاده قرار میگیرد.
دستگاه ایکس ری چمدانی
دستگاه ایکس ری چمدانی، یکی از انواع دستگاه ایکس ری پرکاربرد است، که در بسیاری از امکان از جمله فرودگاهها و شرکتهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاهها بر اساس ابعاد دهانه ورودی به انواع مختلفی تقسیم میشوند که پرکاربردترین و مهمترین آنها عبارتند از : سایز 30*50 ، سایز 60*60 و سایز 55*75.
از اسکنر xray چمدانی در موارد مختلف کاربرد دارد که از جمله کاربردهای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- بازرسی بار مسافرین در فرودگاه
- بررسی مرسولههای پستی در ادارات پست و شرکتهای ارسال بار
- بازرسی ساک و کیف و لوازم همراه کارکنان در شرکتها و کارخانجات جهت جلوگیری از خروج اشیاء با ارزش از شرکت
- مؤسسات مالی، سفارتخانهها، ادارات دولتی، مراکز امنیتی و …
- گمرک
دستگاه های x-ray چمدان از تابش اشعه ایکس برای مشاهده سطح چمدان استفاده میکنند تا تصاویر واضحی از وسایل داخل چمدان به دست آورند.
اشعه ایکس ارسال شده از یک طرف دستگاه توسط جفت آشکارساز دیگر در سمت مقابل بازیابی میشود. چمدان هایی که باید اسکن شوند از پرده های سربی میگذرد، که بخشی از انرژی را هنگام عبور از مسیر اشعه ایکس جذب میکند.
این بدان معناست که پرتوهای ایکس جذب شده انرژی کمتری نسبت به آنهایی که منعکس شدهاند دارند. از این اطلاعات، افسران بازرسی میتوانند چگالی هر شی را محاسبه کنند، که هر اقدام مناسبی را که باید انجام شود را اطلاع میدهد.
اهمیت و مزایای استفاده از دستگاه x ray اسکن چمدان
عملکرد اصلی دستگاه اشعه ایکس ارائه نوعی کنترل دسترسی برای اطمینان از ایمنی افراد در یک مکان خاص است. این به مراقبین امنیتی اجازه میدهد تا کیفها و چمدانهای افرادی را که وارد میشوند اسکن کنند تا هرگونه کالای قاچاق و همچنین مواد منفجره، سلاح، مواد مخدر یا سلاحهای کشتار جمعی را قبل از آسیب، شناسایی کنند.
دستگاه x ray نیازی به باز کردن بستهبندی و جستجوی هر کیسه یا چمدان به صورت جداگانه ندارد و به این صورت روند بازرسی لوازم همراه افراد را تسریع کرده و از ایجاد صف های طولانی و دوره های انتظار جلوگیری میکند.
استفاده از دستگاه غربالگری چمدان ایکس ری، به عنوان یک عامل بازدارنده برای تروریستها، افراد بزهکار و خرابکار عمل میکند.
دستگاه ایکس ری گمرک (کامیونی و کانتینری)
این دستگاهها در گمرک، بنادر و پایانههای مرزی، بیشتر به منظور جلوگیری از قاچاق کالا استفاده میشود. دستگاه ایکس ری گمرک به صورت پالتی، کانتینری و خودرویی مورد استفاده قرار میگیرد. نوع پالتی مشابه ایکس ری چمدانی است که ابعاد بزرگتری دارد و بار سنگینتری را تحمل میکند، اما روال کارشان یکی است. با توجه به ابعاد بار میتوان از ابعاد مختلفی مانند 150*165 ، 180*180 و سایزهای بزگتر استفاده کرد. در این مدل معمولاً از دو منبع (ژنراتور) تولید اشعه استفاده میشود.
دستگاه ایکس ری فرودگاه
دستگاه ایکس ری فرودگاه از نوع چمدانی است که برای بازرسی و تفتیش بار مسافرین (اعم از ساک، کیف، چمدان و …) کاربرد دارد. به دلیل اهمیت حفظ امنیت حمل و نقل هوایی، از بهترین تجهیزات بازرسی و افسران زبده و آموزش دیده در فرودگاهها استفاده میشود، تا این افراد با تحلیل تخصصی تصاویر دستگاه ایکس ری به راحتی بتوانند انواع مواد غیر مجاز مانند اسلحه، چاقو، بمب، مواد مخدر و … را تشخیص داده و از ورود آنها به داخل هواپیما جلوگیری نمایند.
در بعضی از فرودگاههای خارجی علاوه بر ایکس ری چمدانی از اسکنرهای ایکس ری بدن (بادی اسکنر) نیز استفاده میشود که توضیحات آن در بخش بعدی آمده است.
دستگاه ایکس ری انسان
دستگاه ایکس ری انسان دو کاربرد پزشکی و امنیتی دارد. ایکس ری پزشکی برای عکسبرداری از اندام داخلی بدن انسان به منظور تشخیص بیماریها و مشکلات داخلی بدن انسان استفاده میشود. در حال حاضر در بعضی از فرودگاههای امنیتی خارجی از اسکنرهای xray برای بازرسی بدنی مسافران نیز استفاده میکنند. این اسکنرها شامل دو نوع اسکنر امواج میلیمتری و اسکنر امواج Backscatter هستند. توجه داشته باشید که به دلیل ملاحظات اخلاقی و احتمال مضر بودن، در حال حاضر از این تجهیزات در فرودگاههای ایران استفاده نمیشود.
توضیحات بیشتر: ایکس ری در پزشکی
دستگاه ایکس ری مواد مخدر
با استفاده از دستگاه xray میتوان دارو و مواد مخدر را نیز تشخیص داد. دستگاههای ایکس ری که در مبادی مرزی و فرودگاهها استفاده میشوند و ایکسری های بدنی انواع مواد مخدر را تشخیص میدهند. علاوه بر این در بعضی از کشورها از دستگاه های ایکس ری مخصوص تشخیص مواد مخدر استفاده میشود. توجه داشته باشید که اسکنرهای فرودگاهی به صورت کامل ماهیت و نوع ماده مخدر را تشخیص نمیدهند، بلکه از روی بازتاب نور و نمایش رنگ آن ماده، افسر مربوطه میتواند به آن مشکوک شده و به صورت دستی آن را مورد بازرسی قرار دهد.
دستگاه ایکس ری دستی یا پرتابل
دستگاه ایکس ری دستی، بیشتر توسط مراکز امنیتی و پلیس برای بازرسی و تشخیص مواد منفجره، مواد مخدر، اسلحه و … در خودروها، لاستیک خودرو، بسته، ساک و سایر موارد مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاه همراه با یک سیستم کامپیوتری قابل حمل (لپ تاپ) برای نمایش محتویات سوژه مورد نظر به کار گرفته میشود. بر خلاف تصویر خیلی از افراد این مدل از اسکنرها قیمت بالایی دارند و به هیچ وجه ارزان نیست. در ضمن کار با آنها تخصص بالایی نیاز دارد و فردی که با آن کار میکند، باید آموزشهای لازم را ببیند.
در ضمن برای استفاده از این مدل، باید مجوزهای لازم را از سازمانهای ذیربط دریافت کنید و نمیتوانید بدون اخذ مجوز از آنها در اماکن مختلف استفاده کنید.
ایکس ری مواد غذایی
از دستگاه ایکس ری مواد غذایی برای بررسی آلودگی و ناخالصی مواد غذایی و تشخیص موادی مانند فلزات، شیشه، سنگ، پلاستیک و … در آنها استفاده میشود. بنابراین کارخانجات تولید کننده مواد غذایی میتوانند با استفاده از این تجهیزات از وجود ناخالصیها و اشیاء اضافی در ماده غذایی آگاه شده و مشکل را حل کنند.
تابش اشعه X بر روی مواد غذایی هیچ ضرری برای آنها ندارد. بنابراین چه از دستگاه ایکس ری چمدانی استفاده میکنید و داخل آن مواد غذایی دارید و چه در کارخانجات برای غربالگری مواد غذایی تولیدی از X-ray استفاده میکنید. اطمینان داشته باشید که این پرتوها زیانی به مواد غذایی نمیرسانند. در بخش مضرات دستگاه ایکس ری بر مواد غذایی با مزایا و مضرات احتمالی این فناوری بر مواد غذایی آشنا شوید. اطلاعات بیشتر در این مورد را در صفحه دستگاه ایکس ری صنعتی مشاهده نمائید.
دستگاه ایکس ری خودرویی
دستگاه های بازرسی ایکس ری خودرویی برای دو گروه خودروهای سبک و کامیونتها تقسیم میشوند. از این تجهیزات برای اسکن خودروها و وسایل نقلیه برای شناسایی سلاح، کالای قاچاق،مواد مخدر، حیوانات، مواد منفجره و … استفاده میشود. استفاده از اسکنرهای xray وسایل نقلیه مزایای بسیاری دارد که از آن جمله میتوان به افزایش سرعت بازرسی، تضمین ایمنی افراد و سهولت بازرسی اشاره کرد.
سوالات متداول
استفاده از دستگاه ایکس ری (xray) در امکان مختلف از جمله فرودگاه، مبادی ورود و خروج در مرزها، شرکت ها و کارخانجات مختلف، صنایع، مراکز نظامی و امنیتی و … در حال گسترش است و با استفاده از آن به راحتی میتوان لوازم همراه افراد را غربالگری کرده و از ورود یا خروج اشیاء خطرناک و ممنوعه جلوگیری کرد.
دستگاه ایکس ری چطور کار میکند؟
اطلاعات بیشتر : دستگاه ایکس ری چگونه کار میکند
دستگاه ایکس ری چه چیزی را نشان می دهد و چه چیزی را نشان نمی دهد ؟
با استفاده از تکنولوژی ایکس ری تقریباً میتوان تمامی مواد و اشیاء را شناسایی کرد. دستگاه x ray شاید نتواند برخی از مواد را به صورت کامل تشخیص دهد، اما تصاویر نمایش داده شده و رنگ بازتابی آن بر روی مانیتور، به صورت کامل توسط یک افسر آموزش دیده بررسی شده و نوع و ماهیت آن تشخیص داده میشود.
آیا دستگاه ایکس ری فرودگاه قرص را نشان میدهد ؟
آیا دستگاه x ray برای افراد مضر است ؟
سلام بسیار متشکرم از مقاله بسیار خوبتون که کامل انواع دستگاه ایکس ری را معرفی کردید خیلی وقت بود دنبال همچین اطلاعاتی می گشتم. اما ای کاش توضیحات بیشتری راجع به هر کدوم از دستگاه ها می نوشتید
سلام
ممنون از لطف شما
توضیحات هر بخش به صورت جداگانه در مقالات دیگر آمده و لینک آن نیز در این بخش قرار داده شده است.
شما دستگاه بادی اسکنر هم دارید ما میخواهیم کارگران کارخانه را بازرسی کنیم و نیاز به یک ایکس ری برای بازرسی بدنی 200 نفر در یک شیفت هستیم
دستگاه هایی که در این بخش معرفی شدند، ایکس ری چمدانی هستند و برای بازرسی بدنی کاربرد ندارند. اصولاً ایکس ری بدنی به لحاظ مضرات آن و ملاحظات اخلاقی در ایران استفاده نمی شود.
شما برای بازرسی بدنی کارگران میتوانید از راکت یا گیت های بازرسی بدنی استفاده نمایید. توضیحات بیشتر در صفحات زیر در دسترس است :
https://zoomfing.ir/products/metal-detector/%da%af%db%8c%d8%aa-%d9%81%d9%84%d8%b2%db%8c%d8%a7%d8%a8/
Are these x-ray machines only used at the airport?